Fabien Escalona ensina en Sciences Po Grenoble e é colaborador científico en CEVIPOL (ULB). Escribe regularmente en Slate.fr. Aceptou responder ás preguntas de L´arèna (blog de Coralie Delaume) a propósito da recente vitoria de SYRIZA e dos primeiros pasos do novo goberno grego.
Explicou vostede en varios artigos que Syriza
(e o seu partido irmán español Podemos) eran herdeiros do “eurocomunismo dos
anos 70”, que definiu como a tentativa de atopar un camiño intermedio entre a
extrema esquerda e a socialdemocracia. O contexto mudou dende 1970. Onde reside
a continuidade? Esta herdanza permite clasificar a Syriza (e Podemos) realmente
na familia da esquerda radical?
O eurocomunismo dos anos 70 non permite
comprender totalmente a Syriza. Un dos seus partidos fundadores, porén, é o
resultado desa tendencia, da que un intelectual grego, Nicos Poulantzas, foi un
teórico notable. Máis en xeral, e isto é certo non só para Syriza senón tamén
para outros partidos, o eurocomunismo deixou un legado á esquerda radical
contemporánea. Este legado é valioso e problemático.
Por unha banda permite á esquerda saír de
varias calellas sen saída. A primeira, a da marxinalidade estratéxica, sexa na
súa versión “quietismo de estrema esquerda” (esperar ás masas para darlle unha
dirección revolucionaria cando chegue o día, ou na do “quietismo
antiglobalización” (o famoso slogan “mudar o mundo sen tomar o poder” acuñado
por John Holloway). A segunda, a calella sen saída da marxinalidade
sociolóxica, cun discurso enfocado exclusivamente ás loitas económicas do
movemento operario, mentres que varias ondas de demandas democráticas esixen
ter en conta a diversidade de mecanismos de dominación.
Por outra banda, ese legado é problemático na
medida en que o eurocomunismo fallou. Os seus defensores máis timoratos
deixáronse absorver polas estruturas políticas e estatais convencionais,
mentres que os seus promotores con ambicións revolucionarias non foron capaces
de definir unha estratexia clara. En certo modo, este fracaso tamén afectou ao
CERES de Jean-Pierre Chevénement…
En efecto. Vostede escolle a fórmula de Chevènement
que quería construír unha alternativa ao “ruído de sabres” do socialismo de
tipo soviético e ao “arrastrar as pantuflas” da socialdemocracia.
Así é. El evocaba dun xeito atractivo as dúas
tradicións (socialdemócrata e comunista) que entendía que desaparecerían. Na
época, explicou que o socialismo non pode ser construído por unha vangarda da clase
obreira autoproclamada, nin por “pequena burguesía iluminada”. Pensaba que o
partido debía coordenar as accións de intelectuais, sindicalistas,
traballadores culturais… conquistar o poder do Estado e garantir o diálogo
entre o movemento de enriba (nas institucións) e do movemento de embaixo (as
mobilizacións populares).
E agora sabemos que non funcionou, por que
motivos?
Son diversos. En primeiro lugar, o movemento
obreiro foi derrotado, o colapso da Unión Soviética e a integración europea
acrecentaron a dificultade de calquera tentativa de transformación social.
Entón, do mesmo xeito que hoxe o CERES retrocedeu a posicións de defensa da
República, as demandas dos partidos da esquerda radical están en retirada: non se
trata tanto de construír unha sociedade socialista coma de evitar a devastación
do estado de benestar a causa da devaluación interna imposta a algúns membros
da zona euro.
Porén, isto non significa un retorno da vella
socialdemocracia. Syriza, e os partidos de esquerda radical que se reconstrúen
en Europa (nomeadamente o Partido da Esquerda Europea) expresan o desexo de
modernidade e unha “globalización” alternativa na que os principios de
democracia e igualdade prevalezan sobre os de concorrencia, discriminación ou
mesmo de meritocracia.
A realidade, obviamente, é algo moito máis
confusa; pero entendo que, basicamente, a esquerda radical é unha familia
política que xorde a partir dun impulso antielitistia, que avoga por unha
reapropiación da vía política, económica e ecolóxica polo pobo soberano.
Repropiación da vida política polo pobo soberano…
Realmente pensa que pode haber unha especie de viraxe “soberanista” desas
formacións da esquerda radical, ante a presión das realidades europeas? O novo
ministro de finanzas grego, por exemplo, parece ser un pro-europeo de corazón.
Porén, a decisión moi rápida de Tsipras de formar un goberno co Partido dos
Gregos Independentes semella enviar unha mensaxe de firmeza a Europa…
Se “soberanismo” é a defensa da soberanía
popular, este xa é compartido por moitas formacións da esquerda radical. Se é
reducida á defensa da soberanía nacional, non ten, en efecto, a mesma adhesión.
Resumindo, a lóxica da integración europea e
dos seus órganos independentes non é desafiada, por primeira vez, por ser
supranacional, senón, principalmente, porque é supra-eleitoral. O que incomoda
á esquerda radical na arquitectura da UE e da eurozona é especialmente o
contido de clase que reflicte e como a protexe dos sobresaltos da vontade
popular.
A cuestión é, naturalmente, se este contido de
clase pode ser subvertido a nivel europeo, e se a lóxica supranacional da UE
pode ser democratizada dende dentro. É unha cuestión estratéxica que
actualmente é obxecto dun intenso debate nas filas da esquerda radical. Neste
contexto, os que cren que a nación e a soberanía están non só historicamente,
senón intrinsecamente ligados, parecen unha minoría (no caso grego existe unha
corrente nacionalista en Syriza, pero é só un dos seus compoñentes). Porén, os
defensores desta posición poden atopar aliados entre os que pensan que un “desvío
á nación” converteuse en esencial para sentar as bases dunha nova construción
política supranacional.
Syriza experimenta en tempo real e no poder os
termos do debate. As escollas de Tsipras para min non semellan contraditorias.
Por unha banda, Yanis Varoufakis explica aos seus colegas europeos que o seu
interese é manter a Grecia na zona euro mediante a redución da carga da
austeridade da débeda. Por outro, a elección (forzada) de Gregos Independentes
como aliados, mostra que Syriza vai en serio no seu desexo de poñer fin á
austeridade e á débeda, xa que o punto en común das dúas forzas é seren
antimemorandum e antitroika. Nos dous casos, é a lóxica “austeritaria” a
prioritaria sobre a supranacional. Dito isto, se a zona euro continúa
producindo diverxencias entre as variedades do capitalismo europeo e se as
elites europeas seguen a ser inflexibles cara os Estados “periféricos” o
conflito seguirá tomando a forma de conflito nacional.
Se comprendo ben, a esquerda radical aprende
sobre a marcha, polo menos na cuestión europea. Imaxino que é difícil saber
como vai resolverse a batalla entre Grecia/Alemaña/BCE. Na súa opinión, pode o
goberno grego manterse firme na súa determinación de rexeitar o memorándum e a
troika?
Polo de agora, cada xogador trata de probar ao
outro que vai gañar o enfrontamento, sen que se saiba quen cederá primeiro. A
esquerda de Syriza cre que a dirección
do partido non está o suficientemente preparada para asumir unha posible saída
do euro se Alemaña e o BCE se mostran inflexibles. Porén, semella que existe un
consenso dentro do partido no feito de que o memorándum debe ser, polo menos,
parcialmente desmantelado e a débeda, polo menos, parcialmente reestruturada.
Se non se obtén polo menos isto, o custo político para Syriza e a esquerda
radical será terrible. O máis razoable para os seus acredores será aceptar unha
reestruturación da débeda sen cancelación para proporcionar algúns meses para
negociar sobre a natureza das famosas “reformas estruturais”. Do contrario,
corren o risco de perder a un membro da zona euro, o que representaría un
verdadeiro salto cara o descoñecido, non só para Grecia.
No hay comentarios:
Publicar un comentario