Veñen a conto os extractos de Anschluss. A anexión. A unificación de Alemaña e o futuro de Europa, Vladimiro Giacché (2013) que publico a seguir, despois de ler a Yannis Varoufakis, o ex ministro de finanzas grego, citando á Treunhandanstalt -a axencia creada na Alemaña do leste para privatizar os activos públicos da antiga RDA- nos seus comentarios ao acordo do Eurogrupo asinado por Tsipras, concretamente na parte en que se esixe ao goberno grego a aceptación dun organismo xestionado pola troika para privatizar bens públicos do estado grego co fin de conseguir diñeiro para pagar a débeda.
* * * * *
Da unidade monetaria
alemá á unidade monetaria europea
A configuración actual do capitalismo europeo e o equilibrio de poder no seu interior é simplemente impensable sen a anexión da RDA. Por varias razóns.
A primeira é que grazas á incorporación da antiga RDA, Alemaña recuperou a centralidade xeopolítica (e xeoeconómica) no continente europeo que perdera en 1945 co resultado catastrófico da guerra de Hitler. E esta reconquista alterou o equilibrio en Europa.
A segunda razón é o vínculo entre a unidade alemá e a Unión Europea. É unha relación complexa e nalgúns aspectos contraditoria.
De feito, por unha banda a unidade alemá foi un acelerador formidable do proceso de integración europea. O 4 de outubro de 1990, non pasaran siquera 24 horas desde a proclamación solemne da unidade alemá, e xa o asesor do presidente francés Mitterrand, Jacques Attali, anotou no seu diario a decisión do presidente de “diluír” Alemaña na Unión Europea. O prezo que pagaría Alemaña pola súa unidade sería a integración europea, na que sería posible aproveitarse de Alemaña. A mesma moeda única europea concibiuse coma un anaco dese deseño.
A configuración actual do capitalismo europeo e o equilibrio de poder no seu interior é simplemente impensable sen a anexión da RDA. Por varias razóns.
A primeira é que grazas á incorporación da antiga RDA, Alemaña recuperou a centralidade xeopolítica (e xeoeconómica) no continente europeo que perdera en 1945 co resultado catastrófico da guerra de Hitler. E esta reconquista alterou o equilibrio en Europa.
A segunda razón é o vínculo entre a unidade alemá e a Unión Europea. É unha relación complexa e nalgúns aspectos contraditoria.
De feito, por unha banda a unidade alemá foi un acelerador formidable do proceso de integración europea. O 4 de outubro de 1990, non pasaran siquera 24 horas desde a proclamación solemne da unidade alemá, e xa o asesor do presidente francés Mitterrand, Jacques Attali, anotou no seu diario a decisión do presidente de “diluír” Alemaña na Unión Europea. O prezo que pagaría Alemaña pola súa unidade sería a integración europea, na que sería posible aproveitarse de Alemaña. A mesma moeda única europea concibiuse coma un anaco dese deseño.
Por outra banda, a unidade alemá e as súas consecuencias
ralentizaron a integración europea e, en particular, a unión monetaria. De
feito, foron as altas taxas de xuro impostas a Europa por Alemaña (co fin de
atraer máis capital e financiar a unificación) as que causarán, en 1992, a
brusca saída da lira (e da libra esterlina inglesa) do sistema monetario
europeo.
A operación euro finalmente chegou a porto pero cos efectos contrarios aos agardados polo goberno francés: o Banco Central Europeo converteuse nunha especie de Bundesbank continental e a ortodoxia neoliberal (e mercantilista) alemá impúxose en toda Europa. Co euro, Alemaña foi capaz de tomar vantaxe da rixidez dos tipos de cambio, o que impediu aos países menos competitivos recuperar a competitividade a través da devaluación das súas moedas.
Con isto, chegamos ao que probablemente é o motivo actual de maior interese dese acontecemento que foi a unificación alemá: a forza do vínculo monetario e a súa potencia fundante do punto de vista da unión política. Alemaña, politicamente unida nace o día que logra a unión monetaria. O verdadeiro tratado de unificación de Alemaña é o que entrou en vigor o 1 de xullo de 1990 coa unión monetaria, o segundo tratado, aquel que deu lugar á unión política, o 3 de outubro dese ano, é simplemente consecuencia de aquel; e non por casualidade ambos estiveron tan próximos no tempo. Non é certo, logo, que a unión monetaria sexa unha unión débil. A cotío escoitamos que “En Europa só hai euro, carece de unión política”, pero, en realidade, o contrario é o certo.
O euro e os desequilibrios en Europa
A unión monetaria é, entre outras cousas, un vínculo que modifica o equilibrio de poder dentro da súa zona monetaria. A literatura apoloxética da moeda única indica, ademáis dos efectos agardados da moeda común, un reequilibrio entre os distintos territorios. Como vimos, non sucedeu así na Italia post-unidade e na Alemaña unida. E tampouco sucederá na Europa do euro. O que presenciamos nos últimos anos en Europa é moi significativo. Porque non só nega calquera suposta tendencia a equilibrar a zona monetaria senón que se observan, en diversos países europeos, inquietantes características comúns ás da economía da Alemaña do leste tras a introdución do marco. Neste caso, a dinámica acentuouse polo cambio irracional, o que exacerbou as características negativas da zona afectada. Pero se enumeramos os diferentes fenómenos que afectaron a eses países nos últimos anos da crise da eurozona, dámonos de conta de que son semellantes, aínda que dun xeito menos paroxístico: caída do produto interior bruto, desindustrialización, elevado desemprego, déficit comercial, crecemento da débeda pública, emigración.
A operación euro finalmente chegou a porto pero cos efectos contrarios aos agardados polo goberno francés: o Banco Central Europeo converteuse nunha especie de Bundesbank continental e a ortodoxia neoliberal (e mercantilista) alemá impúxose en toda Europa. Co euro, Alemaña foi capaz de tomar vantaxe da rixidez dos tipos de cambio, o que impediu aos países menos competitivos recuperar a competitividade a través da devaluación das súas moedas.
Con isto, chegamos ao que probablemente é o motivo actual de maior interese dese acontecemento que foi a unificación alemá: a forza do vínculo monetario e a súa potencia fundante do punto de vista da unión política. Alemaña, politicamente unida nace o día que logra a unión monetaria. O verdadeiro tratado de unificación de Alemaña é o que entrou en vigor o 1 de xullo de 1990 coa unión monetaria, o segundo tratado, aquel que deu lugar á unión política, o 3 de outubro dese ano, é simplemente consecuencia de aquel; e non por casualidade ambos estiveron tan próximos no tempo. Non é certo, logo, que a unión monetaria sexa unha unión débil. A cotío escoitamos que “En Europa só hai euro, carece de unión política”, pero, en realidade, o contrario é o certo.
O euro e os desequilibrios en Europa
A unión monetaria é, entre outras cousas, un vínculo que modifica o equilibrio de poder dentro da súa zona monetaria. A literatura apoloxética da moeda única indica, ademáis dos efectos agardados da moeda común, un reequilibrio entre os distintos territorios. Como vimos, non sucedeu así na Italia post-unidade e na Alemaña unida. E tampouco sucederá na Europa do euro. O que presenciamos nos últimos anos en Europa é moi significativo. Porque non só nega calquera suposta tendencia a equilibrar a zona monetaria senón que se observan, en diversos países europeos, inquietantes características comúns ás da economía da Alemaña do leste tras a introdución do marco. Neste caso, a dinámica acentuouse polo cambio irracional, o que exacerbou as características negativas da zona afectada. Pero se enumeramos os diferentes fenómenos que afectaron a eses países nos últimos anos da crise da eurozona, dámonos de conta de que son semellantes, aínda que dun xeito menos paroxístico: caída do produto interior bruto, desindustrialización, elevado desemprego, déficit comercial, crecemento da débeda pública, emigración.
En comparación coa antiga Alemaña do leste só falta un
elemento: as transferencias desde o estranxeiro para equilibrar o desequilibrio
da balanza exterior. É probable que continúen faltando, polo menos se se
entende no sentido da axuda financeira directa de Alemaña aos outros estados.
E, en efecto, como se observou, as transferencias realizadas a Alemaña do leste
“non son a menor das explicacións da forte resistencia dos alemán a mostrar
hoxe máis solidariedade cara aos países da zona euro que están en crise”, sobre
todo porque o seu peso se percibe como maior do que realmente é.
É interesante apuntar como, antes da crise, as transferencias eran algo habitual en forma de préstamos concedidos polos bancos alemán (e franceses) aos países hoxe en crise. E foi precisamente este tipo de transferencias as que facían tolerable o déficit comercial destes países. De feito, con estes préstamos os bancos de Alemaña e Francia financiaban a compra de bens alemán e franceses en países como Grecia (sen excluír, como sabemos, custosos armamentos). Pero entre o 2008 e o 2009 a banca de Aleamaña e Francia, severamente golpeada pola primeira onda da crise (a etapa americana que culminou co colapso de Lehman Brothers), comezou a reducir a súa exposición á periferia da zona euro, o cal descubriu –e empeorou- a situación de desequilibrio no seu interior. En canto a Alemaña, os préstamos bancarios a países “periféricos” de Europa reducíronse á metade, desde un máximo de 600 mil millóns de euros en 2008 a 300 mil millóns a finais de 2012.
É interesante apuntar como, antes da crise, as transferencias eran algo habitual en forma de préstamos concedidos polos bancos alemán (e franceses) aos países hoxe en crise. E foi precisamente este tipo de transferencias as que facían tolerable o déficit comercial destes países. De feito, con estes préstamos os bancos de Alemaña e Francia financiaban a compra de bens alemán e franceses en países como Grecia (sen excluír, como sabemos, custosos armamentos). Pero entre o 2008 e o 2009 a banca de Aleamaña e Francia, severamente golpeada pola primeira onda da crise (a etapa americana que culminou co colapso de Lehman Brothers), comezou a reducir a súa exposición á periferia da zona euro, o cal descubriu –e empeorou- a situación de desequilibrio no seu interior. En canto a Alemaña, os préstamos bancarios a países “periféricos” de Europa reducíronse á metade, desde un máximo de 600 mil millóns de euros en 2008 a 300 mil millóns a finais de 2012.
Pero a decadencia desas transferencias non creou os
desequilibrios, só os fixo evidentes. Quen creou, polo tanto, os desequilibrios
en Europa? A resposta é que eses desequilibrios eran en parte preexistentes á
unión monetaria e en parte foron agravados pola propia unión monetaria que
eliminou un elemento de flexibilidade e de adaptación importante para as
economías máis débiles da eurozona. Neste caso, faltaba o elemento de
sobrevaloración anormal da moeda máis débil existente na Alemaña do leste,
porén a unión monetaria representou unha apreciación relativa para os países
que tiñan moedas máis débiles (como Italia coa lira) e unha devaluación para os
países que tiñan as moedas máis fortes (como o caos de Alemaña cunha devaluación
de arredor do 20%). Os negociadores italianos recordan agora con que furia
tentou manter o valor da lira o máis alto posible o, por entón, presidente do
Bundesbank Tietmeyer (ex negociador da unión monetaria alemá). En todo caso, en
relación ao euro, o elemento clave non é o tipo de cambio que levou á moeda
única, senón a propia creación da moeda única.
Aínda máis, en relación coas cifras dramáticas da economía na antiga RDA nos anos inmediatamente posteriores á unificación, citouse que estes eran os resultados lóxicos da “anexión sen preparar dunha zona con baixa produtividade económica por un territorio moi desenvolvido”. A evolución da crise europea, neste último ano, obríganos a preguntarnos se a unión monetaria europea non replicou o mesmo mecanismo, cos mesmos resultados a unha escala moito maior (continental), aínda que en proporcións menos estremas. A resposta, por desgraza, é afirmativa. Isto é unha refutación dos que viron a unión monetaria, precisamente, como a ferramenta para corrixir os desequilibrios. Polo contrario, despois de case que 15 anos do inicio do experimento, os datos son irrefutables. (…)
"Modelo Alemaña” para Europa?
É neste contexto que debe ser xulgada a actitude do stablishment alemán nos últimos anos. O xuízo debe ser severo. Pero debe, antes diso, mover a unha constatación: o modelo adoptado na Europa de hoxe non é diferente ao adoptado hai 20 anos coa Alemaña do Leste. En 1990, Kohl e Schäuble esixiron a Alemaña do Leste a transferencia unilateral de soberanía política e a transferencia do seu patrimonio público á Treuhandanstalt como prenda para recibir o regalo do “marco”; hoxe, Merkel e Schäuble pídenlles aos países europeos en crise o mesmo. En primeiro lugar, esixe a cesión cada vez máis estrita de dereitos sobre os orzamentos públicos, pero non falan de confiar ao BCE a supervisión dos bancos –o que permitiría ás autoridades europeas meter o nariz no opaco sector bancario alemán-; de feito, é Schäuble en persoa quen pide (con éxito) limitar o número de bancos supervisados a nivel europeo e para reducir a velocidade de todo o proceso. En segundo lugar, como vimos, mesmo pretenden a transferencia de activos públicos dos países en crise a terceiras instancias, non suxeitas ao control dos parlamentos, coma o Treuhand (a institución que privatizou toda a economía de Alemaña do Leste) e dotados de poder para privatizar a propiedade pública como garantía dos préstamos recibidos.
Aínda máis, en relación coas cifras dramáticas da economía na antiga RDA nos anos inmediatamente posteriores á unificación, citouse que estes eran os resultados lóxicos da “anexión sen preparar dunha zona con baixa produtividade económica por un territorio moi desenvolvido”. A evolución da crise europea, neste último ano, obríganos a preguntarnos se a unión monetaria europea non replicou o mesmo mecanismo, cos mesmos resultados a unha escala moito maior (continental), aínda que en proporcións menos estremas. A resposta, por desgraza, é afirmativa. Isto é unha refutación dos que viron a unión monetaria, precisamente, como a ferramenta para corrixir os desequilibrios. Polo contrario, despois de case que 15 anos do inicio do experimento, os datos son irrefutables. (…)
"Modelo Alemaña” para Europa?
É neste contexto que debe ser xulgada a actitude do stablishment alemán nos últimos anos. O xuízo debe ser severo. Pero debe, antes diso, mover a unha constatación: o modelo adoptado na Europa de hoxe non é diferente ao adoptado hai 20 anos coa Alemaña do Leste. En 1990, Kohl e Schäuble esixiron a Alemaña do Leste a transferencia unilateral de soberanía política e a transferencia do seu patrimonio público á Treuhandanstalt como prenda para recibir o regalo do “marco”; hoxe, Merkel e Schäuble pídenlles aos países europeos en crise o mesmo. En primeiro lugar, esixe a cesión cada vez máis estrita de dereitos sobre os orzamentos públicos, pero non falan de confiar ao BCE a supervisión dos bancos –o que permitiría ás autoridades europeas meter o nariz no opaco sector bancario alemán-; de feito, é Schäuble en persoa quen pide (con éxito) limitar o número de bancos supervisados a nivel europeo e para reducir a velocidade de todo o proceso. En segundo lugar, como vimos, mesmo pretenden a transferencia de activos públicos dos países en crise a terceiras instancias, non suxeitas ao control dos parlamentos, coma o Treuhand (a institución que privatizou toda a economía de Alemaña do Leste) e dotados de poder para privatizar a propiedade pública como garantía dos préstamos recibidos.
O xogo é sempre o mesmo. E tamén o estilo, “a tendencia á
totalidade”, que un Honecker no cárcere discerniu como a característica
constante dos expoñentes do capital alemán -ou, se se prefire, do stablishment
dese país- que, como xa vimos, volver a campar nos últimos meses. Ademais do
uso, preto do cinismo, das relación de forza, rexeitando calquera acordo
aceptable, a convicción total na absoluta superioridade do punto de vista e, en
especial, a feroz defensa dos intereses dos seus bancos e das súas grandes
empresas. Esta é a actitude de quen pode gañar moitas batallas pero remata
perdendo a guerra. Gañar ao grande é moito máis difícil que simplemente gañar.
http://temi.repubblica.it/micromega-online/il-sud-europa-fara-la-fine-della-ddr/?printpage=undefined